دکتری
دکتری
دکتری یا دکترا (به فرانسوی: Doctorat)، بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی و معادل مدرک PhD در دانشگاه‌های آمریکایی و اروپایی است.
دکترا در دو نوع عمومی و تخصصی می‌باشد، که دکترای عمومی مختص زیرمجموعه رشته‌های پزشکی است و پس از آن شخص با ادامه تحصیل می‌تواند به درجه دکترای تخصصی دست یابد.
در رشته‌های فنی مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی، کسب دانشنامه (مدرک) در مقطع دکترای تخصصی معمولاً نیازمند بین ۴ تا ۶ سال تحصیل و پژوهش پس از دوره کارشناسی ارشد و ارائه یک نوآوری در قالب پایان‌نامه دوره دکتری است. دکتری تخصصی یا PhD درحقیقت «اعلی درجه علمی» در علم موردنظر یا «صاحب فلسفه و اجتهاد علمی در دانش موردنظر» است. دکتری تخصصی بالاترین مدرک آکادمیک و دانشگاهی در جهان است که معمولاً در رشته‌های زیرمجموعه «علوم پایه»، «کشاورزی و منابع طبیعی»، «فنی و مهندسی»، «علوم انسانی» و «هنر» و پس از گذراندن مدارج لیسانس (به انگلیسی: BSc) و فوق لیسانس (به انگلیسی: MSc) و ارائه یک نوآوری در قالب رساله دوره دکتری است. (به همین دلیل به تز پایانی دوره دکتری، رساله گفته می‌شود نه پایان‌نامه).
در رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی و دامپزشکی، دوره دکترای عمومی (معادل با فوق لیسانس) و پس از آن دوره دکترای تخصصی (معادل با Phd) وجود دارد.
واژه دکترا
«دکترا» واژه‌ای فرانسوی است که از لاتین برگرفته شده و به‌معنای درجه یا مقام نظریه‌پرداز ـ صاحب‌نظر است، «دکتری» مرکب است از واژه فرانسویِ «دکتر» (به فرانسوی: Docteur) به‌معنای صاحب‌نظر یا پزشک به‌اضافه پسوند اسم‌سازِ فارسی، و معنای «دکتر بودن» یا «صاحب‌نظر بودن» می‌دهد. ازنظر دستوری، ترکیب «دکتر» و «دکتری» مانند ترکیب «استاد» و «استادی» است. باوجود اختلاف معنایی، به باور ابوالحسن نجفی، واژه «دکتری» که از واژه بیگانه «دکتر» گرفته شده و تابع قواعد فارسی شده‌است، بر «دکترا» رجحان دارد. ضمناً در مورد پزشکان دارای دکتری حرفه‌ای هم واژه دکتر استفاده می‌شود که اصطلاح عامیانه پزشک محسوب شده و از نظر مقطع تحصیلی برابر با مدرک کارشناسی ارشد در دیگر علوم است.
تحصیل در دوره دکتری در ایران
دوره دکتری تخصصی به دو شکل در کشور ما برگزار می‌شود:
- دکتری آموزشی ـ پژوهشی
- دکتری پژوهش‌محور
دکتری آموزشی-پژوهشی (دوره‌ای که بیشترین رقابت برای آن صورت می‌گیرد)، دوره‌ای است که محتوای برنامه آن مشتمل بر واحدهای درسی و گذراندن پایان‌نامه است.
دکتری پژوهش‌محور، دوره‌ای با محوریت پژوهش است که دستاورد آن منجر به ارائه فناوری جدید، ارائه نظریه و ایده جدید، تولید دانش فنی و ثبت اختراع و … می‌شود و مشتمل بر اخذ واحدهای درسی محدود و الزام به ارائه پایان‌نامه است.
بر اساس آیین‌نامه آموزشی مقطع دکتری تخصصی، تعداد واحدهای درسی دوره دکتری آموزشی – پژوهشی ۳۶ واحد است که از این تعداد، ۱۲ تا ۱۸ واحد آموزشی و ۱۸ تا ۲۴ واحد پژوهشی است و دانشجو باید در هر نیم‌سال تحصیلی حداقل ۶ و حداکثر ۱۰ واحدِ درسی انتخاب کند.
البته در شیوه‌نامه مقطع دکتری تخصصی دانشگاه آزاد ۱۵ تا ۱۸ واحد درسی و ۱۸ تا ۲۱واحد پژوهشی در نظر گرفته شده‌است. در دوره دکتری پژوهش‌محور تنها ۳ تا ۸ واحد درسی ارائه می‌شود و ۲۸ تا ۳۳ واحد به رساله اختصاص دارد. در این دوره نیز، مجموع واحدهای اصلی و پایان‌نامه ۳۶ واحد است.
نحوه پذیرش دکتری در ایران
در ایران بخش عمده‌ای از پذیرش در دوره دکتری از طریق برگزاری آزمون دکتری تخصصی توسط وزارتهای علوم و بهداشت صورت می‌گیرد. البته وزارت علوم علاوه بر پذیرش از طریق آزمون، از طریق آیین‌نامه پذیرش دکتری بدون آزمون که ویژه داوطلبان استعدادهای درخشان است نیز اقدام به پذیرش دانشجو می‌نماید.