بیوگرافی امام موسی صدر

سیّد موسی صدر 

امام سید موسی صدر، یکی از برجسته‌ترین روحانیون شیعه، اصلاح‌گران اجتماعی و رهبران سیاسی قرن بیستم، در 14 خرداد 1307 شمسی (4 ژوئن 1928) در شهر قم، در خاندانی برجسته از علما به دنیا آمد. نسب پدری او به لبنان (جبل عامل) و نسب مادری‌اش به علمای بزرگ ایران می‌رسد. پدرش آیت‌الله سید صدرالدین صدر (جانشین احتمالی آیت‌الله بروجردی) و مادرش صفیه طباطبایی (دختر آیت‌الله سید حسین طباطبایی قمی، رهبر قیام علیه کشف حجاب) بود. خاندان صدر از نسل امام موسی کاظم (ع) است.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی را در قم آغاز کرد و همزمان علوم حوزوی را آموخت. در سال 1329 به عنوان نخستین روحانی، وارد دانشگاه تهران شد و در رشته حقوق اقتصادی (معادل اقتصاد امروز) لیسانس گرفت (1332). سپس به نجف رفت و نزد اساتیدی چون آیت‌الله خویی، آیت‌الله حکیم و آیت‌الله میلانی درس خواند. بخشی از فلسفه را نیز نزد علامه طباطبایی فرا گرفت. او اولین روحانی بود که تحصیلات دانشگاهی را با حوزه ترکیب کرد.

مهاجرت به لبنان و فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی

در سال 1338، به دعوت شیعیان لبنان و بر اساس وصیت آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین (زعیم پیشین شیعیان لبنان) و تایید آیت‌الله بروجردی، به لبنان مهاجرت کرد و در شهر صور اقامت گزید. شیعیان لبنان در آن زمان از محروم‌ترین اقشار جامعه بودند: فقر، بی‌سوادی، عقب‌ماندگی اقتصادی و نبود نمایندگی سیاسی.

امام موسی صدر با انرژی و کاریزمای منحصربه‌فرد (قد بلند، ظاهر جذاب و سخنوری قدرتمند)، تحول عظیمی ایجاد کرد:

• تاسیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان (1348/1969) برای نمایندگی رسمی شیعیان.

• بنیان‌گذاری جنبش امل (حرکت المحرومین، 1354/1975) به عنوان شاخه نظامی برای دفاع از جنوب لبنان در برابر حملات اسرائیل.

• ایجاد موسسات خیریه، مدارس حرفه‌ای (مانند مدرسه صنعتی جبل عامل)، یتیم‌خانه‌ها، مراکز درمانی و تعاونی‌ها.

• تاکید بر وحدت اسلامی: همکاری با سنی‌ها، مسیحیان و دروزی‌ها؛ فتوایی برای به رسمیت شناختن علوی‌ها به عنوان شیعه.

• حمایت از مقاومت فلسطینیان، اما با حفظ منافع لبنان.

او شیعیان را از حاشیه به مرکز قدرت سیاسی لبنان آورد و نماد بیداری شیعه در جهان عرب شد. همکاری نزدیک با دکتر مصطفی چمران (در تاسیس مراکز آموزشی و نظامی) از جمله فعالیت‌هایش بود.

خانواده

در سال 1335 با پروین خلیلی (دختر شیخ عزیزالله خلیلی از علمای کازرون) ازدواج کرد. چهار فرزند داشتند: صدرالدین (پسر بزرگ)، حمید، حورا و ملیحه.

آثار

آثار او عمدتاً مجموعه سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و مقالات است که توسط موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر گردآوری شده:

• مجموعه 15 جلدی «گام به گام با امام موسی صدر».

• کتاب‌هایی مانند: «نای و نی»، «ادیان در خدمت انسان»، «برای زندگی»، «اقتصاد اسلامی»، «ولایت فقیه» (مقدمه‌ای بر کتاب هانری کربن).

تمرکز بر انسان‌محوری دین، وحدت اسلامی، عدالت اجتماعی و مبارزه با محرومیت.

ناپدید شدن

در 9 شهریور 1357 (31 اوت 1978)، به دعوت رسمی معمر قذافی به لیبی سفر کرد تا درباره مسائل جهان اسلام گفت‌وگو کند. همراه دو نفر (شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین) در طرابلس ناپدید شد. لیبی ادعا کرد آنها به رم رفته‌اند، اما تحقیقات ایتالیا، لبنان و واتیکان این را رد کرد.

اکثر شواهد و تحقیقات (از جمله اسناد قضایی لبنان و اظهارات مقامات سابق لیبی) قذافی را مسئول می‌دانند. برخی روایت‌ها از کشته شدن فوری، برخی از زندانی بودن طولانی سخن می‌گویند. خانواده و کمیته پیگیری لبنان همچنان معتقد به زنده بودن احتمالی تا سال‌های اخیر هستند، اما سرنوشت دقیق نامعلوم است. این حادثه یکی از بزرگ‌ترین معماهای سیاسی-مذهبی منطقه باقی مانده.

میراث

امام موسی صدر نماد احیای سیاسی و اجتماعی شیعیان، وحدت ادیان و مبارزه مسالمت‌آمیز با محرومیت است. جنبش امل و مجلس اعلا همچنان فعال‌اند و تاثیر او بر حزب‌الله و مقاومت لبنان غیرقابل انکار است. یادش در ایران، لبنان و جهان عرب زنده مانده.