بیوگرافی محمدحسن محققی

شهید حسن محقق

شهید محمدحسن محققی، معروف به حسن محقق، یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که در عرصه‌های دفاعی و اطلاعاتی کشور خدمات برجسته‌ای ارائه داد. او به عنوان جانشین سازمان اطلاعات سپاه، نقش کلیدی در مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی ایفا کرد و در نهایت در سال 1404 به شهادت رسید.

اطلاعات شخصی و تولد

در خانواده‌ای مذهبی و میهن‌پرست به دنیا آمد. پدرش شیخ محمد محققی، یکی از روحانیون برجسته رفسنجان بود. مادرش زنی متدین بود که ارزش‌های اخلاقی و دینی را در او پرورش داد. برادرزن او محمداسماعیل کوثری (نماینده مجلس و فرمانده نظامی) بود. شهید محققی متاهل و دارای سه فرزند بود و به عنوان پدری دلسوز و همسری متعهد شناخته می‌شد. او زندگی ساده و بی‌ریایی داشت و تلاش می‌کرد تعادل بین وظایف خانوادگی و مسئولیت‌های نظامی را حفظ کند.

تحصیلات

شهید محققی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در تهران با موفقیت به پایان رساند و در نوجوانی (دبیرستانی) بود که به جبهه‌های جنگ پیوست. او وارد دانشکده افسری ارتش شد و مدرک کارشناسی در رشته علوم نظامی را با رتبه ممتاز دریافت کرد. همچنین، دوره‌های تخصصی اطلاعاتی و امنیتی را در داخل و خارج از کشور پشت سر گذاشت و علاقه زیادی به یادگیری مداوم داشت که او را به یکی از افسران برجسته تبدیل کرد.

سوابق و فعالیت‌ها

شهید محققی زندگی جهادی خود را از نوجوانی آغاز کرد و در عرصه‌های مختلف نظامی و اطلاعاتی خدمت کرد. او جانباز 70 درصد از ناحیه هر دو پا در دوران دفاع مقدس بود. خلاصه سوابق او به شرح زیر است:

• دوران پیش از جنگ (تا 1359): خدمت در یگان‌های مختلف ارتش، ماموریت‌های حفاظت از مرزهای غربی و جنوب غربی کشور، و دریافت تقدیرهای متعدد به دلیل دقت و تعهد.

• دوران دفاع مقدس (1359–1367): در آذر 1359، به همراه دوستان محله‌ای خود (معروف به "بچه‌های چهارراه لشکر") به آبادان رفت و به گروه فدائیان اسلام تحت فرماندهی شهید سید مجتبی هاشمی پیوست. تحت تاثیر شهادت شهید محمد یزدانی (در عاشورای 1359) به جبهه پیوست. نخستین فرمانده میدانی او شهید حسن سماواتی بود که تاثیر عمیقی بر او گذاشت. ورود به کارهای اطلاعاتی از جبهه ذوالفقاری آبادان آغاز شد، جایی که تحت هدایت شهید علیرضا مستعدی (فرمانده اطلاعات-عملیات) چالش‌هایی مانند خزیدن در منطقه خنثی برای شناسایی را پشت سر گذاشت و جرقه علاقه به اطلاعات در او زده شد. حضور در عملیات‌های مهمی مانند والفجر 4 (نبرد در ارتفاعات کانی‌مانگا، آبان 1362)، والفجر 8، بیت‌المقدس و کربلای 5. از اواسط 1364، فرمانده گردان حبیب بن مظاهر در لشکر 27 محمد رسول‌الله (ص) شد. او در نقش‌های اطلاعاتی برای خنثی‌سازی حملات دشمن و عملیات‌های چریکی نقش کلیدی داشت.

• پس از جنگ: پیوستن به سازمان اطلاعات سپاه، مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی، تامین امنیت مناطق مرزی و مبارزه با گروه‌های تروریستی. در 28 اردیبهشت 1398، با حکم سردار حسین سلامی (فرمانده کل سپاه) به عنوان جانشین سازمان اطلاعات سپاه منصوب شد. فعالیت‌های او بر مقابله با جنگ نرم، نفوذ دشمن، حفاظت از انسجام درونی سپاه و تحلیل تهدیدات متمرکز بود. او همچنین کتاب "اسرار مکتوم" را درباره ناگفته‌های دفاع مقدس نوشت.

• درجه نظامی: سرتیپ پاسدار (برخی منابع پس از شهادت به سرلشکر اشاره کرده‌اند، احتمالاً ارتقای پس از شهادت).

شهادت

شهید محققی در 25 خرداد 1404 (معادل 15 ژوئن 2025)، در سن 61 سالگی، طی حمله موشکی رژیم صهیونیستی به ساختمان مرکزی سازمان اطلاعات سپاه در خیابان صابونچی تهران، به همراه سردار محمد کاظمی (رئیس سازمان) و سردار محسن باقری به شهادت رسید. پیکر پاک او در تهران با حضور گسترده مردم و مقامات تشییع شد. رژیم صهیونیستی و آمریکا به دلیل تخصص اطلاعاتی او، او را هدف قرار داده بودند.

وصیت‌نامه و اراده اخلاقی

متن کامل وصیت‌نامه شهید محققی به صورت عمومی منتشر نشده است، اما بر اساس منابع، او وصیت کرده بود که پس از شهادت، در کنار شهید حسن سماواتی (فرمانده میدانی‌اش در آبادان) دفن شود. همچنین، دو اصل اخلاقی را همواره تکرار می‌کرد که می‌توان آن‌ها را بخشی از اراده معنوی او دانست:

• "لعاب قدرت شما را گرفتار اعمالتان نکند" (نگذارید جاذبه قدرت شما را در اعمالتان اسیر کند).

• "دست‌گیر باشید نه مچ‌گیر" (کمک‌کننده باشید، نه عیب‌جو).

ویژگی‌های اخلاقی او شامل خوش‌رویی، صفای طبع، تواضع، و شخصیت آرامش‌بخش بود که دیگران را به خود جذب می‌کرد. همچنین، از او دست‌نوشته‌ای از عملیات والفجر 4 (نبرد کانی‌مانگا، آبان 1362) باقی مانده که در آن به شهادت دوستانش مانند علیرضا قطبیان و سیدحسین هاشمیان اشاره کرده است، اما این دست‌نوشته بخشی از وصیت‌نامه نیست، بلکه خاطره‌ای از جبهه است.

شهید محققی نمادی از تعهد، تخصص و ایثار بود و شهادتش ضایعه‌ای بزرگ برای نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.