میرزا علی خان

میرزا علی امین الدوله

میرزا علی امین الدوله از رجال دوران قاجاریه و صدراعظم بود. علی خان امین الدوله فرزند محمد خان مجدالملک سینکی، در ۱۸ ذیقعده ۱۲۵۹ در تهران به دنیا آمد. پس از انجام تحصیلات معمول نزد پدر دانشمند و اصلاح طلب خود، به آموختن زبان فرانسوی و معلومات جدید پرداخت و نوشته های نویسندگان و دانشمندان غرب را مطالعه کرد در اوایل عهد ناصرالدین شاه منشی حضور بود و بیشتر رسائل شاه به قلم و انشای او تحریر می شد. در سال ۱۲۹۰ لقب امین الملک و منصب وزارت رسائل به او داده شد. در همان اوقات اداره پست به او سپرده شد و یک سال بعد ضرابخانه دولتی نیز به او واگذار گردید. در سال ۱۲۹۷ وزارت وظایف و اوقاف که شغل پدری اش بود به دیگر مشاغل او افزوده شد. در سال ۱۲۹۹ لقب امین الدوله گرفت، و در سال ۱۳۰۴ به ریاست مجلس وزرا و دارالشورای کبری انتخاب شد.

در سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، امین الدوله ملتزم رکاب بود، و شاه پس از بازگشت از سفر سوم فرنگ در سال ۱۳۰۶ قمری امر تدوین قانون را به عهده او گذاشت. امین الدوله یک کتابچه قانون تنظیم کرد و فرمان اجرای آن صادر شد، اما حکومتیان از اجرای آن جلوگیری کردند. امین الدوله در سال ۱۳۱۳ در زمان صدراعظمی امین السلطان به پیشکاری آذربایجان منصوب شد، و این انتصاب در حکم تبعید او بود. در آنجا حاجی میرزا حسن رشدیه را که پس از هجوم روحانیان و بستن مدرسه رشدیه به قفقاز فرار کرده بود با تلگراف به تبریز خواست و به دست او دبستان باشکوهی بنیاد نهاد و همه هزینه های آن را خود پرداخت کرد. در زمان زمامداری امین الدوله، نهضت فرهنگی مدرسه های جدید آغاز شد و آزادی مطبوعات فراهم گشت. مجدالاسلام کرمانی که خود از مشروطه خواهان بود، این گونه اعمال اصلاحی او را مقدمه ای مهم بر جنبش مشروطیت خوانده است.

امین الدوله را از ارادتمندان شیخ هادی نجم آبادی، حاج میرزا یحیی دولت آبادی و از دوستان سید جمال الدین اسدآبادی، سید محمد طباطبایی نام برده اند.مظفرالدین شاه چون در سال دوم سلطنت خود امین السلطان را از صدارت برداشت، در اواخر سال ۱۳۱۴ امین الدوله را به تهران خواست و به عنوان صدراعظم منصوب کرد. امین الدوله برخی اقدامات اصلاحی را آغاز کرد، همچون سامان بخشی به درآمدها و هزینه های کشور، اصلاح گمرک با استخدام ماموران متخصص گمرک از بلژیک، گسترش مدرسه های جدید، و تشویق جراید و مطبوعات. اما مخالفت های گسترده حکومتیان و ضدیت علما موجب شد که شاه از او بیمناک شد و در سال ۱۳۱۶ از صدارت معزول گردید. امین الدوله به ملک خود در لشت نشای گیلان رفت، و پس از سفر به مکه و سفر دیگری به اروپا برای معالجه، در سال ۱۳۲۲ قمری در لشت نشا درگذشت.

از کارهای امین الدوله تاسیس اولین کارخانه قند با سرمایه داخلی با همکاری مهندسان بلژیکی در کهریزک، تاسیس کارخانه کبریت سازی در الهیه شمیران که ملک او بود، و تاسیس مدرسه های رشدیه در تهران است. امین الدوله از موسسان اداره پست به سبک جدید بود. میرزا علی خان امین الدوله، پدر محسن امین الدوله و پدربزرگ دکتر علی امینی بود. میرزا علی خان امین الدوله مردی دانشور بود و زبان فرانسوی را به خوبی می دانست. از آثار او می توان به سفرنامه مکه و خاطرات امین الدوله اشاره کرد.