محسن مخملباف

محسن مخملباف

محسن مخملباف نویسنده، کارگردان سینما است. وی در سال ۱۳۸۴ از ایران رفت و اکنون در فرانسه زندگی می کند. محسن مخملباف در جنوب شهر تهران به دنیا آمد و به دلیل فقر خانوادگی از هشت تا هفده سالگی در سیزده شغل مختلف شاگردی و کارگری کرد تا مخارج خود و مادرش را تامین کند. او از پانزده سالگی در گروهی چریکی که خود تشکیل داده بود، به فعالیت مخفی پرداخت. در هفده سالگی در جریان عملیات خلع سلاح یک پلیس تیر خورد و دستگیر شد. او در زندان داستان نویسی را شروع کرد و پس از زندان به فیلم سازی روی آورد.

همسر اول محسن مخملباف، فاطمه مشکینی بود که در حادثه آتش سوزی منزلشان درگذشت و مخملباف بعداً با خواهر او مرضیه مشکینی ازدواج کرد.

مخملباف در دهه های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی، از پرکارترین سینماگران پس از انقلاب در ایران بود. سیر تحول اندیشه، باورها و اصول او در آثارش بازتاب داده شده است. او با نخستین فیلم بلند خود، توبه نصوح (۱۳۶۱)، فیلم سازی مذهبی شناخته شد که در راستای شعار انقلابی حمایت از مستضعفان، خواهان دست کشیدن طبقه مستکبر از مال دنیا شده است. در سال ۱۳۶۴، مخملباف با نوشتن فیلمنامه زنگ ها، برای نخستین بار از طرح شعارهای آرمان گرایانه ، به بررسی پیچیدگی های زندگی انسان و جستجو برای معنی زندگی و مرگ رو کرد و با کارگردانی فیلم بایسیکل ران، به نقطه عطف کار سینمایی خود در این راستا رسید. بایسیکل ران در سال ۱۳۶۷ جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه هفتمین جشنواره فیلم فجر را دریافت کرد. فیلم سه بخشی دستفروش (۱۳۶۸) او، ازنظر فضاهای سورئالیستی و شیوه طرح داستان، در سینمای پس از انقلاب اثری تازه به حساب می آمد. مخملباف در سال ۱۳۶۸ در فیلم کلوزآپ (نمای نزدیک) به کارگردانی عباس کیارستمی نقش خودش را بازی کرد. داستان واقعی فیلم درمورد مردی به نام حسین سبزیان بود که خود را به نام مخملباف به خانواده ای معرفی کرده بود و به آنها وعده ایفای نقش در فیلم بعدی اش را داده بود. 

مخملباف در سه فیلم بعدی خود، از زوایای مختلف به موضوع سینما پرداخت. ناصرالدین شاه آکتور سینما (۱۳۷۰) نگاهی سورئالیستی به تاریخ سینمای ایران  است. هنرپیشه (۱۳۷۱) به درگیری های ذهنی و کاری هنرپیشه ای سرشناس (اکبر عبدی با بازی خودش) می پردازد، و سلام سینما (۱۳۷۳) داستان مستندی از برگزاری آزمون بازیگری در مرکز سینمایی باغ فردوس تهران به وسیله مخملباف با حضور انبوهی از علاقه مندان بازیگری و کاوشی در دلایل علاقه آنها به سینما است.  

از میان کارهای بعدی مخملباف، گبّه (۱۳۷۴) که داستان آن در میان کوچندگان قشقایی می گذرد، و سکوت (۱۳۷۷) که در تاجیکستان ساخته شده است، به ترتیب ابراز ارادت او به «رنگ» و «موسیقی» دانسته شده اند.

مخملباف در فیلم های سفر قندهار (۱۳۷۹) الفبای افغان (۱۳۸۱) به وضعیت افغانستان و مهاجران افغان پرداخته است. مخملباف خود گفته است «فیلم الفبای افغان توانست قانون را به نفع کودکان مهاجر افغان در ایران که از مدرسه رفتن محروم بودند، عوض کند و سرانجام پس از نمایش این فیلم در مدارس به روی نیم میلیون کودک افغانی پس از ۸ سال گشوده شد و ۱۲۰۰ جوان مهاجر افغان به دانشگاه های ایران پذیرفته شدند. این فیلم نشان داد که سینما می تواند منجر به تحولات بزرگ اجتماعی شود و من اگر تنها برای ساختن همین یک فیلم به دنیا آمده بودم ارزشش را داشت.»

آثار

بازیگری

• داستان های جزیره (اپیزود سوم، تست دموکراسی)، ۱۳۷۷
• نون و گلدون، ۱۳۷۴
• سلام سینما، ۱۳۷۳
• کلوزآپ، ۱۳۶۸

کارگردانی

نویسندگی

جوایز بین المللی

• جایزه بهترین فیلم از جشنواره ریمینی، ایتالیا ۱۹۸۹(بخاطر فیلم بایسیکل ران)
• جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم هاوائی، آمریکا ۱۹۹۱(بخاطر فیلم بایسیکل ران)
• جایزه بهترین فیلم از جشنواره تائورمینا، ایتالیا ۱۹۹۲ (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)
• جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲(بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)
• جایزه بهترین فیلم انجمن منتقدین بین المللی فیپرشی از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲ (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)
• جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲ (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)
• جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره فیلم استانبول، ترکیه ۱۹۹۳ (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)
• جایزه مطبوعات از جشنواره فیلم سائوپائولو، برزیل ۱۹۹۵ (بخاطر تمامی آثار)
• جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم مونیخ، آلمان ۱۹۹۶ (بخاطر فیلم سلام سینما)
• جایزه بهترین فیلم هنری از جشنواره فیلم توکیو، ژاپن ۱۹۹۶ (بخاطر فیلم گبه)
• جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم سیتگس، اسپانیا ۱۹۹۶، (بخاطر گبه)۱۲- جایزه ویژه منتقدین از جشنواره فیلم سیتگس، اسپانیا ۱۹۹۶ (بخاطر گبه)
• یکی از ده فیلم برتر جهان در سال ۱۹۹۶، به انتخاب مجله تایمز، آمریکا ۱۹۹۶ (بخاطر فیلم گبه)
• جایزه بهترین فیلم بلند آسیائی از جشنواره فیلم سنگاپور، سنگاپور ۱۹۹۷ (بخاطر فیلم گبه)
• جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره فیلم لوکارنو، سوئیس ۱۹۹۶ (بخاطر فیلم نون و گلدون)
• جایزه طلای جوانان از جشنواره فیلم لوکارنو، سوئیس ۱۹۹۶ (بخاطر فیلم نون و گلدون)
• یکی از ده فیلم برتر دهه ۹۰ از طرف مدیران جشنواره های جهانی، ۱۹۹۹ (بخاطر فیلم نون و گلدون)
• جایزه مدال طلا از طرف پارلمان ایتالیا از جشنواره فیلم ونیز، ایتالیا ۱۹۹۷ (بخاطر فیلم سکوت)
• جایزه انسان، هنر، طبیعت از جشنواره ونیز، ایتالیا ۱۹۹۷ (بخاطر فیلم سکوت)
• جایزه شهر ایسن دوژور، فرانسه ۱۹۹۸ (به خاطر مجموعه آثار)
• جایزه سردار هنر و ادبیات (شوالیه) فرانسه ۱۹۹۸ (بخاطر مجموعه آثار ادبی و سینمایی)
• جایزه بزرگ کلیساهای جهانی از جشنواره فیلم کن، فرانسه ۲۰۰۱ (بخاطر فیلم سفر قندهار)
• مدال طلای فدریکو فلینی از یونسکو در پاریس، فرانسه ۲۰۰۱ (بخاطر فیلم سفر قندهار)
• جایزه بهترین فیلم جشنواره آژاکسو فرانسه (بخاطر فیلم سفر قندهار) ۲۰۰۱
• جایزه «بهترین فیلم تماشاگران» از جشنواره بین المللی فیلم سینمای جنوب، فرانسه ۲۰۰۱ (بخاطر فیلم سفر قندهار)
• جایزه «بهترین کارگردانی» از جشنواره بین المللی فیلم آرسنال، لاتویا ۲۰۰۲ (بخاطر فیلم سفر قندهار)
• جایزه فرانسووا تروفو، از جشنواره فیلم جیفونی، ایتالیا ۲۰۰۲ (به خاطر مجموعه آثار)
• سفر قندهار یکی از صد فیلم برتر تاریخ سینمای جهان به انتخاب مجله تایم، آمریکا، ۲۰۰۵
• جایزه منتقدین بین المللی «فیپرشی» از جشنواره بین المللی فیلم تسالونیکی، یونان ۲۰۰۱ (بخاطر فیلم سفر قندهار)
• چهارمین دوره جشنواره مستند تسالونیکا افتخار یک عمر دستاوردهای هنری و مشارکت های انسان دوستانه ۲۰۰۲
• جایزه «بهترین فیلم» از جشنواره بین المللی فیلم داکیومنت آرت، آلمان ۲۰۰۲ (بخاطر فیلم الفبای افغان)
• جایزه بهترین سینماگر آسیای سال ۲۰۰۳ جشنواره پوسان کره جنوبی ۲۰۰۳
• جایزه روبر برسون ۲۰۱۹