محمدرضا باطنی

محمدرضا باطنی

محمدرضا باطنی زبان شناس، فرهنگ نویس، نویسنده و مترجم و استاد دانشگاه بود. تحصیلات ابتدایی را در اصفهان گذراند. در ۱۲ سالگی به علت بیماری سخت پدر و تنگ دستی خانواده مجبور به ترک تحصیل شد و به پادویی در بازار اصفهان پرداخت. پس از چند سال و هم زمان با کار در یک خرازی فروشی امکان این را پیدا کرد که در مدرسه شبانه ثبت نام کند و تحصیل را از سر بگیرد. در ۱۸ سالگی توانست دوره اول دبیرستان را به پایان برساند و به عنوان آموزگار به استخدام آموزش و پرورش درآید. به مدت ۵ سال در دهات برخوار اصفهان معلم بود و هم زمان بدون حضور در کلاس درس هم می خواند و در نهایت در بیست و سه سالگی توانست دیپلم ادبی خود را بگیرد. از خدمت سربازی معاف شد و توانست وارد دانش سرای عالی شود و در محمدرضا باطنی نهایت در سال ۱۳۳۹ از دانشسرای عالی در رشته زبان و ادبیات انگلیسی فارغ التحصیل شد. وی بعد از دریاف مدرک کارشناسی در لندن با مایکل هالیدی بر روی نحو زبان فارسی بر پایه نظریه زبانی او برای دوره دکترا کار کرد. او در سال ۱۳۴۵ برای مدت کوتاهی آمد.

محمدرضا باطنی به علت نوشتن مقالات اعتراضی و معاشرت هایی که با اعضای کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان اتحادیه اروپا داشت به محض ورود در فرودگاه مهرآباد بازداشت شد و تحت بازجویی قرار گرفت. به علت عدم تمدید بورس و تهدید ساواک امکان بازگشت پیدا نکرد و تحصیل او در انگلستان نیمه تمام ماند. محمدرضا باطنی چندی بعد همان رساله ای را که قرار بود در لندن از آن دفاع کند با جرح و تعدیل هایی به فارسی برگرداند و با عنوان توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی در دوره تازه تاسیس دکتری زبان شناسی دانشگاه تهران از آن دفاع کرد و در خرداد ۱۳۴۶ موفق به دریافت درجه دکتری شد.

محمدرضا باطنی که هنوز در استخدام دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم بعدی) بود در این زمان بهتر دید خود را به دانشگاه تهران که تازه رشته زبان شناسی دایر کرده بود منتقل کند. در این زمان محمد مقدم رئیس گروه زبان شناسی دانشگاه بود و هم او بود که زمینه انتقال باطنی را به دانشگاه تهران فراهم کرد. به این ترتیب محمدرضا باطنی در مهر ۱۳۴۶ با عنوان استادیار زبان شناسی در گروه زبان شناسی دانشگاه تهران آغاز به کار کرد. محمدرضا باطنی در سال ۱۳۶۴ با درخواست موسسه فرهنگ معاصر شروع به نوشتن یک فرهنگ دوزبانه انگلیسی-فارسی کرد. پس از ۷ سال کار در اردیبهشت ۱۳۷۲ ابن فرهنگ به بازار عرضه شد. از آن پس باطنی به همکاری خویش با موسسه فرهنگ معاصر ادامه داده و حاصل این همکاری نگارش و تدوین طرح های گوناگون فرهنگ نویسی است.

محمدرضا باطنی، نویسنده کتاب های مرجعی چون توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی (با ۲۷ بار تجدید چاپ)، نگاهی تازه به دستورزبان و فرهنگ معاصر (کتاب سال در سال ۱۹۹۴) است. وی علاوه بر نگارش و برگردان آثار معتبری در زمینه زبان شناسی، مترجم ده ها کتاب و مقاله در زمینه های فلسفی و اجتماعی بوده که از آن میان می توان به ساخت و کار ذهن، مقدمه ای بر فلسفه و فلسفه هنر نیچه اشاره کرد. باطنی در سال های ۷۲ تا ۷۵ همراه با هیئتی متشکل از کریم امامی، ایرج کابلی، علی محمد حق شناس، احمد شاملو، کاظم کردوانی و هوشنگ گلشیری در نشست هایی به منظور بازنگری در شیوه نگارش و خط فارسی شرکت داشته است. شاخه تخصصی باطنی جامعه شناس زبانی است که هدف آن از مطالعه زبان، شناخت و تحلیل جامعه ای است که ظرف زبان مورد نظر است.