منوچهر ستوده

منوچهر ستوده

منوچهر ستوده ایران شناس، جغرافی دان تاریخی،استاد دانشگاه و پژوهشگر برجسته بود. از او حدود ۶۰ جلد کتاب و نزدیک به ۳۰۰ مقاله به جا مانده است. او نخستین کسی است که اولین فرهنگ گویشی را به چاپ رسانید. پدرش خلیل نام داشت و در بازارچه سرچشمه، کوچ صدیق الدوله از بخش عودلاجان از محله های قدیم تهران زندگی می کردند. خانواده اش اصالتاً اهل مازندران بودند. پدربزرگ او آقا شیخ موسی از یاسل نور که منطقه ای ییلاقی و کوهستانی است با پسرعموهایش به تهران آمد. مادرش اهل تفرش بود. منوچهر ستوده از بستگان غلامحسین صدیقی (پسرعموی پدر) است. به گفته او، پدرش در زمان گرفتن شناسنامه در دوران رضاشاه، نام صدیقی را به ستوده تغییر داد. در سال ۱۳۱۷ درجه لیسانس را دریافت کرد. در همین دوره در اداره فرهنگ گیلان و دبیرستان شرف تهران تدریس می کرد. در سال ۱۳۲۴ با فاطمه (شکوه اقدس) شمشیرگران ازدواج کرد. در سال ۱۳۲۹ از رساله دکتری خود زیر نظر استاد بدیع الزمان فروزان فر با عنوان «قلاع اسماعیلیه در رشته کوه های البرز» دفاع کرد. در سال ۱۳۳۰ بنا به دعوت انجمن فولبرایت برای سفر مطالعاتی به آمریکا رفت.

در سال ۱۳۳۱ به عضویت جامعه ملی جغرافیای آمریکا درآمد و در سال بعد به عضویت انجمن ایران شناسی به ریاست ابراهیم پورداوود درآمد. در سال های بعد آموختن زبان پهلوی را در محضر دکتر آبراهامیان آغاز کرد. همچنین نخستین کتاب خود را با عنوان فرهنگ گیلکی در سلسله انتشارات انجمن ایران شناسی در سال ۱۳۳۲ انتشار داد. در طی سال های بعد چندین سفر مطالعاتی به خارج از کشور داشت و ارتقاء به درجه استادیاری دانشگاه تهران و بعد دانشیاری و انتقال به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و عضویت در گروه تاریخ و سرانجام ارتقاء به درجه استادی در سال ۱۳۵۴ از جمله اتفاقات زندگی او در این سال ها بوده است. ستوده در طی همین سال ها تا سال ۱۳۸۱ در کنگره های مهم ایران شناسی همچون کنگره بین المللی تاریخ و هنر و باستان شناسی ایران در دانشگاه آکسفورد و کنگره بین المللی ابوریحان در پاکستان سخنرانی کرد. سفر به چین و آسیای میانه از دیگر فعالیت های سال های اوایل دهه ۱۳۶۰ استاد بود.

هشتادوسومین شب از شب های مجله بخارا در تالار باستانی پاریزی دانشکده ادبیات با عنوان شب منوچهر ستوده برگزار شد و هوشنگ دولت آبادی و عبدالرحمان عمادی درباره زندگی و آثار منوچهر ستوده سخنرانی کردند. سال ۱۳۹۲ به مناسبت صد سالگی او دوستدارانش در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بزرگداشت او را برگزار کردند. تمبری هم برای قدردانی از پژوهش های او منتشر شده است. به مناسبت تولد صدسالگی منوچهر ستوده برنامه های خاصی تدارک دیده شد، من جمله مراسم رکاب زنی از آستارا تا گرگان و همچنین کاشت درخت در طول این مسیر. ستوده همراه با محمدتقی دانش پژوه، مصطفی مقربی، ایرج افشار، و عباس زریاب خویی مجله فرهنگ زمین را در سال ۱۳۳۲ بنیاد کرد. در ۲۴ شماره منتشر شده این مجله بسیاری رساله و مقاله، تالیف و تصحیح، از ستوده به یادگار مانده است.