محمد رضا عارف در سال ۱۳۳۰ در شهر یزد به دنیا آمد.وی در کنکور سراسری رشته ریاضی سال ۱۳۴۹ حائز رتبه دوم کشوری شده و پس از تحصیل در رشته مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران و موفقیت در کسب رتبه اول این دانشکده در سال ۱۳۵۴ با معدل ۳/۹۱ از ۴ از آن دانشکده فارغ التحصیل شود.در همان سال با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان برای ادامه تحصیل راهی امریکا شد و در سال ۱۳۵۵ با اخذ مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۳۵۹ با اخذ مدرک دکترای برق مخابرات هردو از دانش گاه استنفورد با معدل ۴ از ۴ به میهن بازگشت.
در سال های ۷۳ تا ۷۶ در سمت ریاست دانشگاه تهران حضوری درخشان داشت. پس از آن نیز در کابینه دولت اصلاحات در سال های ۷۶ تا ۷۹ به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن مشغول به خدمت شد و در سال های ۷۹ تا ۸۰ به عنوان معاون رییس جمهور و رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به فعالیت خود ادامه داد و در سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ به عنوان معاون اول رییس جمهور برگزیده شد.
استاد برجسته در دانشگاه صنعتی اصفهان و صنعتی شریف بود. وی به عنوان یکی از نظریه پردازان مطرح جهان در نظریه اطلاعات موفق به معرفی شبکه مخابراتی معروف Aref Network شد و در راستای گسترش علم مخابرات در کشور اقدام به راه اندازی دکترای برق-مخابرات در دانشگاه های تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، یزد و چند دانشگاه دیگر نمود.